تاریخچه مایکروسافت : نگاهی جامع به نامی که رایانه را به خانه های ما آورد

مایکروسافت در سال ۱۹۹۵ سیستم عامل ویندوز ۹۵ (Windows 95) را منتشر کرد. این گونه بود که ام‌اس-داس و ویندوز برای اولین بار یک پارچه شدند. ویندوز ۹۵ همچنین با سیستم عامل کامپیوترهای اپل یعنی مک او اس (Mac OS) نیز هم خوانی بسیار خوبی پیدا کرده بود.

۲_۴ حکمرانی بی چون و چرا

مایکروسافت همچنین به رهبر بلامنازع نرم افزارهای کاربردی نظیر واژه پردازها (word-processing) و صفحه گسترده ها (spreadsheet) در رقابت با ورد پرفکت (WordPerfect) و لوتوس (Lotus) تبدیل شد. شرکت، بخش انتشارات الکترونیک خود را که در سال ۱۹۸۵ تأسیس شده بود به طرز چشم گیری گسترش داد. موفقیت این بخش با دانشنامه دیجیتال چندرسانه ای انکارتا (Encarta) به حد قابل توجهی تا این لحظه رسیده بود. مایکروسافت به حیطه خدمات اطلاعاتی و صنعت سرگرمی نیز با محصولات بیشمار خود حمله ور شده بود. پایگاه اینترنتی ام‌اس‌ان (Microsoft Network یا MSN) و رسانه خبری ام‌اس‌ان‌بی‌سی (MSNBC) دو نمونه موفق این فعالیت ها هستند. ام‌اس‌ان‌بی‌سی یک مجموعه مشترک حاصل همکاری مایکروسافت (MS) و شرکت ملی پخش یا همان ان‌بی‌سی (NBC) است.

۲_۵ پیشرفت حتی در رکود اقتصادی

در سال ۱۹۸۶ مایکروسافت به یک شرکت سهامی عام تبدیل شد. اواسط دهه ۱۹۹۰ این شرکت به یکی از قدرتمندترین و سودآورترین شرکت های تاریخ آمریکا بدل شد. سود ۲۵ سنت از هر دلار فروش، رکورد سرسام آوری برای آنها محسوب می شد. در سال ۱۹۹۶ درآمد خالص شرکت برای اولین بار به عدد شگفت انگیز ۲ میلیارد دلار رسید. این روند به همین صورت ادامه داشت و حتی رکود اقتصادی بی سابقه سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نیز مانعی برای آنها نبود. در سال مالی ۲۰۰۹ درآمد شرکت ۱۴ میلیارد دلار برآورد شد.

همین عوامل خشم و حسادت رقبای مایکروسافت را برانگیخت. برخی از این شرکت ها ادعا کردند که فعالیت های مایکروسافت برخلاف قوانین رقابت ناعادلانه (unfair competition) آمریکا در جریان است. وزارت دادگستری آمریکا تأیید کرد که مایکروسافت در سال ۱۹۹۴ با اتخاذ برخی سیاست های فروش قوانین رقابت ناعادلانه را زیر پا گذاشته و کاربران سیستم عامل خود را از تهیه ی نرم افزار دیگر شرکت ها دلسرد کرده است. در سال ۱۹۹۵ شرکت از طرف دادگاه محکوم و متعهد به رعایت قوانین شد.

۳) ورود به بازار اینترنت

در این برگ از تاریخچه مایکروسافت نوبت به تولد اینترنت اکسپلورر می رسد. مرورگری که خاطرات خوش و تلخ زیادی با آن ترجبه کردیم. موفقیت بیش از حد مایکروسافت باعث شده بود تا حدی از تجارت در عرصه سیستم های شبکه و اینترنت غافل بماند. در سال ۱۹۹۳ ویندوز ان‌تی (Windows NT) معرفی شد. برنامه ای که رایانه های شخصی مختلف را با همدیگر مرتبط می ساخت و امنیت شبکه قابل توجهی به ارمغان می آورد. فروش در ابتدا ناامید کننده به نظر می رسید. چندی نگذشت که در سال ۱۹۹۶ ویندوز ان‌تی به اصلی ترین سیستم عامل برای شبکه های رایانه ای تبدیل شد به طوری که شرکت نوول (Novell) را که تولید کننده سیستم عامل نت‌وِر (NetWare) بود، به لحاظ میزان فروش غافلگیر کرد.

۳_۱ اینترنت اکسپلورر

مایکروسافت تا زمان عرضه ی مرورگر نویگیتور (Navigator) توسط شرکت نت‌سکیپ (Netscape) به عرصه ی نرم افزارهای اینترنتی علاقه ای نداشت. ناگهان همه چیز تغییر کرد. شرکت مرورگر جدید اینترنت اکسپلورر (Internet Explorer) را تولید و معرفی کرد. آن را به صورت رایگان در دسترس قرار داد و سازندگان کامپیوتر و ارائه دهندگان خدمات اینترنت را به پخش انحصاری آن ترغیب کرد. مایکروسافت در سال ۱۹۹۶ اکسپلورر را همراه ویندوز عرضه کرد و به این صورت یکپارچه سازی اکسپلورر با ویندوز از این تاریخ شروع شد. امروزه مایکروسافت با مرورگر جدید خود مایکروسافت اج (Microsoft Edge) و یکپارچگی آن با ویندوز ۱۰، رقابت را با مرورگر های شرکت های دیگر ادامه می دهد.

۴) مشکلات حقوقی دامنه دار

در پاسخ به پخش انحصاری اینترنت اکسپلورر، نت سکیپ مایکروسافت را به نقض تعهدات سال ۱۹۹۵ در خصوص رقابت ناعادلانه متهم  و شکایت خود را تحویل دادگاه داد. در تاریخچه مایکروسافت اولین بار بود که پای ردموندی ها به دادگاه باز می شد. در سال ۱۹۹۹ پس از ۳۰ ماه دادگاه، مایکروسافت را به نقض قانون  شرمن (Sherman Antitrust Act) متهم کرد و دستور انحلال شرکت را صادر نمود. در سال ۲۰۰۱ دادگاه استیناف دستور انحلال را مردود اعلام کرد اما مایکروسافت هنوز هم به اتهام سعی در انحصارطلبی مجرم شناخته شد.

این مشکلات حقوقی در سال ۲۰۰۴ نیز دوباره دامن گیر شرکت شد. اتحادیه اروپا بزرگترین جریمه تاریخ سازمان را به مایکروسافت تحمیل کرد. ردموندی ها باید ۶۱۱ میلیون دلار جریمه برای اقدام به فعالیت های انحصارطلبی خود پرداخت می کردند. مایکروسافت در سال ۲۰۰۸ نیز از طرف اتحادیه اروپا ۱٫۳۵ میلیارد دلار جریمه شد. دلیل این جریمه نادیده گرفتن حکم اول و عرضه نرم افزارهای چندرسانه ای خود به صورت انحصاری همراه با ویندوز و محروم کردن رقبا از عرصه رقابت عنوان شد.

۵) اکس باکس و رقابت در دنیای سرگرمی

محیط دسکتاپ همیشه در تسخیر مایکروسافت بود اما کنسول های بازی چطور؟ تاریخچه مایکروسافت از کنسول ها هم بی نصیب نماند. در سال ۲۰۰۱ مایکروسافت از محصول اکس‌باکس (Xbox) خود رونمایی کرد. کنسول بازی الکترونیکی که بلافاصله جایگاه دوم در عرصه بازی های ویدیویی را ازآن خود کرد. ردموندی ها در سال ۲۰۰۲ از اکس‌باکس لایو (Xbox Live) یعنی شبکه بازی چند نفره برای کنسول خود رونمایی کردند. یک کنسول قدرتمند دیگر نیز با عنوان اکس‌باکس ۳۶۰ در سال ۲۰۰۵ روانه ی بازار شد.

۵_۱ رقابت با نینتندو

نینتندو (Nintendo) با کنسول وی (Wii) و سونی (Sony) با کنسول قدرتمند پلی ستیشن (PlayStation) همواره چالش های بزرگی را در زمینه ی سودآوری از این بازار برای مایکروسافت پدید آورده اند. برای مثال آنها در سال ۲۰۰۹ قیمت اکس‌باکس ۳۶۰ الایت را حدود ۲۵ درصد برای میزان فروش بهتر کاهش دادند. این عمل نتیجه بخش بود. در سال ۲۰۱۰ اکس‌باکس ۳۶۰ به محبوب ترین کنسول بازی ایالات متحده تبدیل شد. از سوی دیگر کاهش قیمت فروش باعث شد که درآمد شرکت از دستگاه های سرگرمی حدود ۶ درصد کاهش یابد.

۵_۲ رقابت با آی پاد

رقابت در عرصه دستگاه های سرگرمی دیگر نیز ادامه داشت. پس از معرفی آی‌پاد توسط اپل، مایکروسافت در صدد پاسخ برآمد. آنها در سال ۲۰۰۶ دستگاه قابل حمل پخش کننده دیجیتال مایکروسافت زون (Microsoft Zune) را عرضه کردند که در رقابت با اپل شکست خورد.

۵_۳ تاریخچه مایکروسافت و ویندوز فون

سیستم عامل ویندوز موبایل (Windows Mobile) در بسیاری از گوشی های هوشمند استفاده می شود. اچ‌تی‌سی (HTC)، ال‌جی (LG)، موتورولا (Motorola) و سامسونگ (Samsung) برخی از تولیدکنندگان قدرتمند دستگاه های دارای سیستم عامل ویندوز موبایل هستند. در حال حاضر (سال ۲۰۱۷) پس از اندروید (Android) گوگل و آی او اس (IOS) اپل، ویندوز موبایل در رده ی سوم سیستم عامل گوشی های هوشمند قرار دارد.

مایکروسافت در سال ۲۰۰۹ فعالیت دانشنامه دیجیتال چندرسانه ای انکارتا را متوقف کرد و آن را از دسترس خارج نمود. البته در حال حاضر یک واژه نامه با همین نام به صورت آنلاین وجود دارد.

۶) چالش سیستم عامل ویندوز

تاریخچه مایکروسافت در سال ۲۰۰۱ با یک برنامه ی عمده برای جایگزینی تمام سیستم عامل های دیگر ادامه یافت. این پروژه که لانگ‌هورن (Longhorn) نام داشت با تأخیرهای متعددی روبرو شد. بخشی از این تأخیرها به دلیل نگرانی پیرامون امنیت کامپیوترها و همچنین یکپارچگی کامپیوترهای خانگی با لوازم و ابزاهای هوشمند الکترونیکی خانگی بود.

۶_۱ دردسری به نام ویستا

این پروژه دوباره شروع به کار کرد. سیستم عامل جدید به نام ویستا (Vista) در سال ۲۰۰۶ در دسترس توسعه دهندگان قرار گرفت و در نهایت نیز سال ۲۰۰۷ عرضه عمومی شد. ویستا مانند سایر سیستم عامل های جدید با مشکلاتی دست و پنجه نرم می کرد. عدم سازگاری با سایر اجزای کامپیوترهای قدیمی از جمله این مشکلات بود.

۶_۲ نخف نرم افزاری ویستا

در تاریخچه مایکروسافت شاید پر دردسر ترین ویندوز همین ویستا بوده و هست. مشکل بزرگتر ویستا را اصطلاحاً «نفخ نرم افزار» (Software bloat) می نامند. نفخ نرم افزار به استفاده ی بیش از حد سیستم عامل (یا هر نرم افزار دیگری) از منابع کامپیوتر مانند حافظه ی رم، پردازنده و نظایر آن گفته می شود. این مسأله باعث شد که بسیاری شرکت ها از ارتقای سیستم عامل های قدیمی خود (مانند ویندوز اکس‌پی) به نسخه ی جدید خودداری کنند.

۶_۳ اکس پی یا ویستا؟

کاربران با نسخه های بیش از حد ویندوز ویستا (هوم، آلتیمت، بیزنس و سایر موارد) گیج شده بودند و میانه ی خوبی با آنها نداشتند. از طرفی کاربران تجاری (بازار اصلی فروش مایکروسافت) به تغییرات عمده در رابط کاربری ویندوز جدید و هماهنگ کردن نرم افزارهای داخلی خود با آن روی خوشی نشان ندادند.

۶_۴ امنیت و وفاداری به اکس پی، آفت ویندوز ویستا

کاربران تجاری مایکروسافت دلیل دیگری نیز به نام «امنیت» برای وفادار بودن به ویندوز اکس‌پی (Windows XP) داشتند. اکس‌پی امنیت به مراتب بهتری نسبت به دیگر نسخه های ویندوز داشت. اکس‌پی همچنین بسیار سریع تر و با ثبات تر از ویندوزهای ۹۵ یا ۹۸ بود. از طرفی ده ها هزار برنامه ی کاربردی نیز به صورت اختصاصی برای اکس‌پی وجود داشت.

با این اوصاف به نظر می رسد محبوبیت بیش از حد ویندوز اکس‌پی بود که پشت ویندوز ویستا را بر زمین زد و مانع رشد آن در میان کاربران تجاری شد. شرکت های کامپیوترسازی که با مایکروسافت قرارداد داشتند مجبور شدند مشتریان خود را به «دانگرید» (برگشت به نسخه قبلی) سیستم عامل ترغیب کنند. همین مسائل باعث شد که پشتیبانی مایکروسافت از نسخه قدیمی تر ویندوز تا سال ۲۰۱۴ یعنی ۳ سال بیشتر از تعهد رسمی آنها به طول بینجامد.

۷) زمینه رقابت های جدید

به دنبال مشکلات متعدد سیستم عامل مایکروسافت، عرصه رقابت داغ تر از گذشته شد و از حالت یک طرفه بیرون آمد. سیستم عامل مک او اس اکس (Mac OS X) شرکت اپل موفقیت چشم گیری در جذب کاربران آیفون و آی‌پاد (iPod) به دست آورد. شرکت لینوکس (Linux) نیز نسخه های کاربرپسند دیگری از سیستم عامل های خود نظیر اوبونتو (Ubuntu) را منتشر کرد. نتیجه این بود که در دهه ی اول قرن ۲۱ (۲۰۰۱ – ۲۰۱۰) حدود یک سوم بازار نِت‌بوک (netbook) های ارزان قیمت به تصاحب لینوکس درآمد.

۷_۱ تولد ویندوز ۷

با وجود مشکلات پیش آمده، هنوز هم سهم عمده بازار سیستم عامل در تصاحب مایکروسافت بود. با توجه به تحقیقات به عمل آمده مایکروسافت هنوز حدود ۸۶ تا ۹۲ درصد بازار سیستم عامل را در اختیار خود داشت. پس از آن در سال ۲۰۰۹ با معرفی ویندوز ۷ ورق به نفع مایکروسافت برگشت و زبان منتقدان به ستایش از ردموندی ها گشوده شد.

۸) موتور جستجو بینگ و رقابت با گوگل

با وجود تسلط بی چون و چرای مایکروسافت بر بازار سیستم عامل ها و موفقیت نسبی در جنگ مرورگرها، در زمینه ی موتور جستجو جایی برای جولان ردموندی ها وجود نداشت. موتور جستجوی مایکروسافت یعنی حستجوی زنده (Live Search) در رقابت با گوگل و یاهو آنچنان که باید قدرتمند نبود. آنها امید داشتند که بتوانند قواعد بازی را به نفع خود تغییر دهند. بدین ترتیب در سال ۲۰۰۹ از موتور جستجوی بینگ (Bing) با لقب «موتور تصمیم گیرنده» پرده برداری کردند. این موتور قرار بود نتایج دقیق تر و مرتبطی را در صفحات جستجو نشان دهد.

۸_۱ یاهو فروشی نیست!

مثل هر کسی رقمی دارد، همیشه برای مایکروسافت مشکل گشا بود. اما در تاریخچه مایکروسافت معدود شرکت هایی فروشی نبودند و یکی از آن ها همین یاهوست. در سال ۲۰۰۸ مایکروسافت پیشنهاد خرید یاهو (Yahoo!) را با قیمت ۴۴٫۶ میلیارد دلار داد. این پیشنهاد توسط یاهو رد شد. با این وجود مذاکرات در این زمینه ادامه داشت. در سال ۲۰۰۹ بر اساس یک توافق نامه موتور جستجوی بینگ، سایت اینترنتی یاهو را تقویت کرد و یاهو در ازای این کار، آگهی های تبلیغات آنلاین مایکروسافت را متقبل شد. این تفاهم نامه برای مدت ۱۰ سال امضا شده است. در همین راستا مایکروسافت با شرکت ولفرم ریسرچ (Wolfram Research) برای استفاده از موتور جستجوی علمی آنها با نام ولفرم‌آلفا (WolframAlpha) نیز همکاری می کند.

۹) پردازش ابری و تماس اینترنتی

در یک نمونه رقابت دیگر با گوگل، مایکروسافت به سیستم رایانش ابری (Cloud computing) نقل مکان کرد. جایی که نرم افزارهای کاربردی و ذخیره سازی اطلاعات توسط سیستم های متمرکز اینترنتی مهیا می شوند. این نرم افزارها و اطلاعات به راحتی از طریق کامپیوترهای شخصی کاربران مورد استفاده قرار می گیرند.

۹_۱ مایکروسافت آژور

اولین حرکت آنها در این زمینه پلتفرم مایکروسافت آژور (Microsoft Azure) بود که در سال ۲۰۰۸ معرفی شد. آژور به ارائه دهندگان سرویس و شرکت ها اجازه می دهد که زیرساخت های محاسباتی خود را در کلاود (cloud) یا همان ابر ذخیره کنند. سپس امکان ارائه ی این زیرساخت ها را به سادگی به کاربران آنها می دهد.

۹_۲ آفیس ۳۶۵

ردموندی ها در سال ۲۰۱۱ از آفیس ۳۶۵ (Office  ۳۶۵) رونمایی کردند. آفیس ۳۶۵ نسخه ی ابری نرم افزارهای تجاری آفیس شامل ورد (Word)، اکسل (Excel)، پاورپوینت (PowerPoint)، اوت‌لوک (Outlook) و وان‌نوت (OneNote) است که قابلیت هایی مشابه گوگل داکس (Google Docs) را عرضه می کند.

۹_۳ آبی رنگی محبوب به نام اسکایپ

در سال ۲۰۱۱ مایکروسافت شرکت ارتباط صوتی اینترنتی اسکایپ (Skype) را با قیمت ۸٫۵ میلیارد دلار خریداری کرد. این معامله بزرگترین خرید تاریخ مایکروسافت تا آن زمان محسوب می شد. مایکروسافت تصمیم گرفت که تماس اسکایپ را به اکس‌باکس، اوت‌لوک و گوشی های هوشمند ویندوزی اضافه کند. این مالکیت باعث شد تا مایکروسافت به رقیب جدی سرویس مکالمه ویدیویی فیس‌تایم (Facetime) اپل و سیستم ارتباط اینترنتی گوگل ویس (Google Voice) شرکت گوگل تبدیل شود.

۱۰) جانشینی بیل گیتس افسانه ای

در سال ۲۰۰۰ بنیان گذار شرکت یعنی بیل گیتس از سمت مدیرعامل اجرایی کناره گیری کرد و استیو بالمر (Steve Ballmer) جای او را گرفت. بیل گیتس، بالمر را طی ملاقات از دانشگاه هاروارد (Harvard University) در دهه ۱۹۷۰ ملاقات کرده بود. البته بخش های اساسی شرکت مانند معماری نرم افزار هنوز هم در اختیار بیل گیتس باقی ماند. وی در سال ۲۰۰۶ عنوان معماری نرم افزار را به ری اوزی (Ray Ozzie) تحویل داد. اوزی توسعه دهنده اصلی نرم افزار لوتوس نوتس (Lotus Notes) طی دهه ی ۱۹۹۰ بود.

۷ واقعیت عجیب در مورد بیل گیتس که نمیدانستید

۱۰_۱ بخش دوم کناره گیری

در سال ۲۰۰۸ گیتس از فعالیت در مایکروسافت کناره گیری کرد و مسئولیت ها را به بالمر، اوزی و سایر مدیران واگذار کرد. وی تنها در بخش هیئت مدیره شرکت باقی ماند. در سال ۲۰۱۰ اوزی از سمت خود کناره گیری کرد و در سال ۲۰۱۴ نیز مدیر اجرایی کهنه کار شرکت ساتیا نادلا (Satya Nadella) جای استیو بالمر را به عنوان مدیر عامل اجرایی مایکروسافت گرفت. خرید اسکایپ و ورود مایکروسافت به دنیای رایانش ابری از دستاوردهای ارزشمند استیو بالمر در این شرکت بود.

۱۰_۲ دوران پسا بیل گیتس

نگرانی های زیادی (و برخی امیدها) در خصوص ترک بیل گیتس و لطمه زدن به جایگاه مایکروسافت در عرصه صنعت کامپیوتر وجود داشت. این نگرانی ها جامه ی عمل به خود نپوشید. شرکت در زمینه موفقیت تجاری و کاربران خود جایگاهش را با قدرت حفظ کرد. موفقیت در بخش سیستم عامل، نرم افزارهای کاربردی و سرویس های بازی آنلاین از جمله این موارد بودند. این شرکت همچنین محصولات رقابتی در بیشتر زمینه های فناوری اطلاعات و نرم افزارهای کاربردی را داراست.

بدین گونه شرکتی که بیل گیتس و پل آلن تأسیس کردند اکنون به یکی از قدرتمندترین شرکت های جهان تبدیل شده است. طبق دسته بندی مجله ی فوربز (Forbes) در سال ۲۰۱۷ مایکروسافت پس از اپل و گوگل باارزش ترین شرکت جهان به ارزش ۸۷ میلیارد دلار محسوب می شود.

۱۱) سخن آخر

در تاریخچه مایکروسافت سعی کردیم به ارزش های مهم این نام افسانه ای بپردازیم. نامی که راه رایانه های شخصی را به خانه های ما هموار کرد. برندی که هر روز صبح نام آن را روی صفحۀ مانیتور خود می بینیم. مایکی ها پیش از این بیشتر در دنیای نرم افزار سیر می کردند، اما با نام تجاری «سرفیس» غوغایی در سخت افزار ها به پا کردند. ویندوز ۱۰ هم به باور بسیاری موفق ترین و آینده دار ترین ویندوز تاریخچه مایکروسافت است.

 ردموندی ها در مواجهه با مشکلات دو راه حل را پیش نهاد می دهند. ۱- یا با توانایی های فعلی خود بر آن غلبه می کنند و ۲- یا با ثروت کلان خود، آن «مشکل» را تصاحب کرده و آن را تبدیل به مشکلی برای دیگر رقبا می کنند.