تاریخچه بلک فرایدی ، بزرگ ترین روز حراج در دنیا

عبارت بلک فرایدی (Black Friday) لقبی است که به اولین جمعه بعد از روز شکرگزاری نسبت داده می‌شود. اما چرا این روز جمعه با دیگر جمعه‌ها متفاوت است؟ چرا بزرگ ترین روز حراج در دنیا لقب گرفته؟ چقدر راجع به این روز می‌دانید و چرا آن را بلک فرایدی می‌نامند؟
در ادامه این مطلب با بامیلو بلاگ همراه باشید تا به هر آنچه باید درباره بلک فرایدی بدانید، بپردازیم.

با شنیدن عبارت جمعه، چه چیزی در ذهن شما تداعی می‌شود؟ جمعه، هرکسی را به یاد یک چیز می‌اندازد. در فرهنگ واژگان معین، جمعه هفتمین روز هفته مسلمانان تعریف شده است. اما به باور ما، جمعه پادشاه خواب و استراحت، ملکه گردش و تفریح، و یک صبحانه دل‌چسب و مفصل است. از شخصیتی معروف، در رمان رابینسون کروزوئه گرفته تا روز نظافت و رسیدگی به امور آخر هفته.

قرن‌ها است که صفت (سیاه) در فرهنگ‌های مختلف برای توصیف رویدادی بدشگون استفاده می‌شد. در تاریخ آمریکا، عبارت “جمعه سیاه” به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. بدین ترتیب، ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد (Jay Gould) و جیمز فیسک (James Fisk) به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند. آن‌ها از این طریق سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یاد می‌شود.

از اولین کاربردهای ثبت‌شده عبارت بلک فرایدی، می‌توان به مجله (Factory Management and Maintenance) در نوامبر سال ۱۹۵۱ اشاره کرد. در آن دوران کارگران به صورت دسته جمعی با همدیگر توافق می‌کردند، و به بهانه‌های مختلف مرخصی می‌گرفتند. بدین ترتیب، فردای روز عید شکرگزاری (روز جمعه) به کارخانه‌ها نمی‌رفتند، و تعطیلاتی چهار روزه داشتند. (پنجشنبه، جمعه، شنبه و یکشنبه). اما مثل بسیاری از کلمات دیگر زبان انگلیسی، کار برد عبارت بلک فرایدی به این صورت جا نیافتاد.
در گذشته، قانونی نانوشته بین حسابداران رایج بود. در ترازنامه‌های خود، اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می‌شد؛ از جوهر قرمز استفاده می‌کردند. استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر  در بیلان بود. اما اگر صورت سود و زیان به سود می‌انجامید، از جوهر مشکی استفاده می‌شد. در اوایل دهه ۶۰ میلادی، حسابداران همیشه فردای روز عید شکرگزاری، حساب‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند. این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می‌آمد. از این رو، بین خود آن را “بلک فرایدی” به معنای جمعه {جوهر} مشکی نام‌گذاری کردند.

در سال ۱۹۶۱، پلیس فیلادلفیا پنسیلوانیا، و راچستر نیویورک به خاطر شلوغی و ترافیک خیابان‌ها در این روز، آن را بلک فرایدی خواندند. به نظر کارشناسان روابط عمومی آن دوران، استفاده از عبارت بلک فرایدی یا جمعه سیاه کاربرد مناسبی نبود. چراکه کلمه “سیاه” نشان دهنده رویدادی بدشگون است. آنان به رسانه‌ها و مردم پیشنهاد کردند، به‌جای “جمعه سیاه” یا “شنبه سیاه” از عباراتی مثل  “جمعه بزرگ” یا “شنبه بزرگ” استفاده کنند. اما بدیهی است که چنین عبارات جایگزینی هم عمر چندانی نداشتند.

شام شب عید پاک

امروزه بیش از ۲۰ ایالت در آمریکا، روز بعد از عید شکرگزاری را تعطیل رسمی اعلام کردند. جمعه بعد از شکرگزاری، این روز پرسودترین و شلوغ‌ترین روز خرید در سال به حساب می‌آید. اما همیشه این‌طور نبود. دهه ۹۰ میلادی، بلک فرایدی در رتبه دهم تا پنجم پرسودترین روز خرید سیر می‌کرد. به‌طور معمول شلوغ‌ترین روز خرید، شنبه پیش از کریسمس شناخته می‌شد. در سال ۲۰۰۳ و برای اولین بار، جمعه سیاه پرمنفعت‌ترین روز سال لقب گرفت. به جز سال ۲۰۰۴ که به رتبه دوم سقوط کرد؛ تا به امروز همواره به‌عنوان روز اول خرید در آمریکا شناخته می‌شود.

دلایل متنوع ریز و درشتی در کنار هم قرار گرفتند تا در نهایت بلک فرایدی به‌عنوان یک سنت در آمریکا شناخته شد. بیشتر شرکت‌ها و کارفرماها، به کارمندان خود این روز را مرخصی می‌دهند. بدین ترتیب، تعطیلات آخر هفته عید شکرگزاری طولانی‌تر می‌شود. از طرفی، تعطیلات عید شکرگزاری مهم‌ترین تعطیلی پیش از عید کریسمس به شمار می‌رود. مردم سال‌ها است که روز پس از شکرگزاری را موقعیتی مناسب، برای شروع خریدهای آخر سال خود می‌دانند. بنابراین، تمام مغازه‌های حقیقی، فروشگاه‌های آنلاین و عمده‌فروش‌ها از این موقعیت پرمنفعت استفاده می‌کنند. پیشنهادهای منحصربه‌فرد، تخفیف‌های استثنایی، کالاهای دسته بالا و معمولی همگی در حراجی بزرگ روز بلک فرایدی شرکت می‌کنند.

به‌طور معمول، ساعت ثابتی را نمی‌توان به شروع رویداد بلک فرایدی نسبت داد. با بالا گرفتن رقابت فروشگاه‌های حقیقی، هرکس سعی در جلو کشیدن ساعت این روز داشت. باز ماندن مغازه‌ها در کل ساعات شب، روال عادی این روز است. در سال‌های گذشته، مغازه‌ها رأس ساعت ۱۲ بامداد، درب فروشگاه‌های خود را باز می‌کردند. در سال ۲۰۱۰، فروشگاه‌های زنجیره‌ای (Toys “R” Us) ساعت ۱۰ شب روز عید شکرگزاری، حراجی بلک فرایدی را آغاز کردند. بسیاری باعرضه نمونه محصولات رایگان، مثل مداد شمعی و کتاب‌های نقاشی مشتری‌ها را جذب می‌کردند. بسیاری از برندهای معتبر، نظیر ویکتوریا سیکرت (Victoria’s Secret)، نایکی (Nike) و پوما (Puma) از ساعات اولیه صبح عید شکرگزاری بلک فرایدی را شروع می‌کنند؛ و تا ۱۱ شب جمعه ادامه می‌دهند. برعکس آن‌ها، مغازه‌هایی هم بودند که در ساعات عادی روز جمعه حراجی را شروع، و تا ۲ بامداد شنبه ادامه می‌دادند.
درصد تخفیف محصولات ارزشمند ممکن است به حدی باشد که خود فروشگاه هیچ سودی نکند. اما به‌منظور جذب صف‌های طولانی مشتریان، هر کاری جایز است. بیشتر خرده‌فروش‌های حقیقی، کپن ها و پیشنهادهای خود را به صورت آنلاین در اختیار مشتریان قرار می‌دهند. بدین ترتیب، مشتری می‌تواند برای خریدهای خود برنامه‌ریزی کنند.

رقابت افراطی مغازه داران به حدی رسید که این حراجی، در صبح عید شکرگزاری آغاز شد. به این بهانه که خریداران در ترافیک جمعه سیاه نمانند؛ فروشگاه (Kmart)، در سال ۲۰۰۹ حراجی بلک فرایدی را از ساعت ۷ صبح پنجشنبه شروع کرد. پس از آن فروشگاه‌های زیادی از این تغییر ساعت پیروی کرده، و در ساعات ۸ و ۹ صبح پنجشنبه به جنس‌های خود چوب حراج زدند. رسانه‌ها جهت عدم استفاده از عبارت بدشگون “سیاه” برای توجیه این روز آن را “پنجشنبه طوسی” یا “پنجشنبه قهوه‌ای” هم نامیدند. اما شاید در آینده این عبارات هم در زبان انگلیسی رواج پیدا نکنند، و عبارتی جدید به نام بلک ترزدی وارد فرهنگ واژگان انگلیسی شود!

رفته‌رفته با جا افتادن خریدهای اینترنتی، فروشگاه‌های آنلاین هم در رویداد بلک فرایدی حضور یافتند.  رقابت در صف‌های طولانی، پدیده‌ای متفاوت در کشورهای دیگر است. همانطور که مردم برای فیلم‌های معروف سینمایی، از چندین ساعت قبل با صندلی و تجهیزات کامل گذران وقت حاضر می‌شوند، در مورد بلک فرایدی نیز، این امر بسیار پررنگ‌تر بود. بسیاری از مردم فرصت ایستادن در صف‌های طولانی را نداشتند، و ترجیح آن‌ها این بود که روز عید شکرگزاری پیش خانواده خود باشند. فروشگاه‌های آنلاین، در دوشنبه بعد از شکرگزاری (پایان تعطیلات چهار روزه عید)، پیشنهاد‌های آنلاین جذاب خود را ارائه می‌دادند. بدین‌صورت، کسانی که موفق به حضور در بلک فرایدی نشده بودند، و یا دیر به پیشنهاد موردنظر خود رسیدند هم، شانسی دوباره پیدا می‌کردند. در موارد بسیاری، رویداد بلک فرایدی آنلاین یک هفته کامل طول می‌کشید و آن را با عبارات (Cyber Monday) و (Cyber Week) توصیف می‌کنند.

بلک فرایدی در فروشگاه‌های حقیقی بی‌خطر نبود. اگر ۱۰ ساعت بین ساعات بامداد در صف بایستید، و در انتظار شروع تخفیف‌های این حراجی بزرگ بمانید؛ چه حسی پیدا می‌کنید؟ شاید با عبارت‌هایی نظیر خستگی، کلافگی، گرسنگی و تشنگی بتوان صف ایستادگان را توصیف کرد. آسیب‌های جزئی که بیشتر به دلیل هل دادن، شکل می‌گرفتند؛ از جمله موارد عادی این روز هستند. اما موارد شدیدتری هم در تاریخ این روز ثبت شدند.
حدود ۲۰۰۰ نفر در سال ۲۰۰۸، در منطقه (Valley Stream) نیویورک، منتظر شروع بلک فرایدی بودند. با نزدیک شدن به ساعت آغاز حراجی (۵ صبح)، مردم نتوانستند دوام بیاوردند، و با هل دادن درهای پاساژ را شکستند. در این بین یکی از کارکنان ۳۴ ساله زیر پای خریداران افتاد. دیگر کارکنان به هیچ روشی نتوانستند جلوی سیل مردم را بگیرند. خریداران بی‌وجدان نیز توقف نمی‌کردند، و در نهایت کارمند فروشگاه جان خود را زیردست و پای مردم از دست داد. حتی در هنگام رسیدن نیروهای پلیس هم سیل خریداران ادامه داشت، آن‌ها پلیس را هم هل می‌دادند. در دفاع از خود، خریداران می‌گفتند: در این هوای سرد از ساعت ۹ شب منتظر باز شدن درها بودیم. کشته شدن این کارمند جوان اولین مرگ ثبت‌شده در این روز بود. در همان سال، طی تیراندازی در فروشگاه (Toys ‘R’ Us) دو نفر مورد اصابت گلوله قرار گرفتند.
در سال ۲۰۱۰، زنی در صف فروشگاه (Toys ‘R’ Us) جلو زد، و حق کسانی که در صف ایستاده بودن را ضایع کرد. پس از شکایت مردم، با اسلحه آن‌ها را تهدید کرد. در همین سال، چاقو خوردن داوطلبی در فروشگاه (Toys for Tots)، نیز به کارنامه درخشان بلک فرایدی و فروشگاه‌های حقیقی اضافه شد.
در سال ۲۰۱۱، زنی دیگر مجهز به اسپری فلفل حادثه آفرید. فروشگاهی در لس‌آنجلس چندین دستگاه (Xbox 360) را به‌عنوان تخفیف بسیار ویژه (Doorbuster) ارائه کرد. در آن دوران، مایکروسافت تولید این مدل از اکس باکس را متوقف کرده بود. ستاره این حادثه با استفاده از اسپری فلفل، از دیگران جلو زد، تا از این حراج استثنایی عقب نماند.
در سال ۲۰۱۳، خریدار مردی موفق به خرید تلویزیونی بزرگ شد. اما درست بیرون فروشگاه توسط سارقی مسلح تلویزیون از او ربوده شد. خریدار که ساعت‌ها به خاطر خریدش در صف ایستاده بود، مقاومت کرد. اما در نهایت با اصابت گلوله‌ای به پایش قید تخفیف ویژه خود را زد.

با شروع سلطنت فروشگاه‌های آنلاین در بلک فرایدی سال ۲۰۰۵، شیوه جدیدی از حراجی‌ها در تاریخ ثبت شد. سود حاصل از فروش آنلاین همه‌ساله از سال قبل بیشتر می‌شود. در سال ۲۰۱۳، سود حاصل از فروش در روز “دوشنبه آنلاین”، نسبت به سال قبل ۱۸% بیشتر بود. این سود، به رقم ۱٫۷۳ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۴، به میزان ۱۷% از سال قبل بیشتر شد، و مرز ۲ میلیارد دلار را هم شکست.

مردم از چندین ساعت قبل در صف قرار نمی‌گرفتند. شب خود را خراب نمی‌کردند. عید خود را نزد خانواده می‌گذراندند. اضطراب، نگرانی، گرسنگی، خستگی همگی عباراتی بی‌معنی بودند. دیگر نیازی نبود سرمای سوزناک ساعات بامداد ماه نوامبر را تحمل کنند. خطری جان آن‌ها را تهدید نمی‌کرد! خبری از اسلحه کشی و چاقو زدن، در خرید آنلاین نیست. دست کسی هم به اسپری فلفل نمی‌رسد، یا اگر برسد به کاربران آنلاین آسیبی نمی‌رسانند. در نهایت وقتی موفق به خرید پیشنهاد موردنظر خود می‌شوید؛ سارقین، نمی‌توانند آن را از دست شما به ناحق خارج کنند.

سال‌ها است که وجود عبارت “سیاه” در این روز بی‌رنگ و بی‌معنی شده. مردم با بی‌توجهی از کنار حوادث این روز می‌گذرند. تنها چیزی که برای آن‌ها اهمیت دارد، بردن است.” روحیه رقابتی، موفقیت و پیروزی!” با چنین دیدگاهی سعی می‌کنند، زودتر سر صف‌ها حاضر شوند. به‌سرعت سراغ پیشنهادهای رؤیایی می‌روند. پیشنهادهایی که تنها در این روز سال، از چنین تخفیف ویژه‌ای برخوردار است. تخفیف‌هایی محدود، اما تخفیف‌هایی ارزشمند. در واقع اگر دیر بجنبید، از این سالگرد فرصت‌های استثنایی غافل می‌مانید.
نظر شما در مورد این حراج استثنایی چیست؟ آیا بلک فرایدی را فرصتی مناسب برای خرید میدانید؟